تدابیر فصل زمستان

زمستان طبی زمانی است که هوا به شدت سرد شده باشد و نیاز به پوشش گرم ضروری باشد و روزها بسیار کوتاه و شب‌ها طولانی باشد.

طبیعت این فصل سرد و تر است و به علت سردی شدید هوا و بسته‌بودن منافذ بدن حرارت غریزی در بطن بدن(قلب، کبد، معده) مجتمع می‌شود و نتیجه آن قوت هضم و سردی ظاهر بدن خواهد بود.

از طرفی سردی هوا باعث کُندی حرکت مواد در بدن و رکود آن‌ها می‌شود که این امر موجب اجتماع مواد و غلیظ‌تر شدن آن‌ها می‌گردد. درست به همین دلایل میزان تولید بلغم(هرچند که طبیعی باشد) نیز در بدن افزایش می‌یابد. در نتیجه افزایش بلغم و مواد غلیظ شده، کسلی بدن به خصوص در مزاج‌های سرد و رطوبی افزایش می‌یابد.

در تدابیر فصل زمستان تلاش براین خواهد بود که در اولین مرحله، تولید این مواد غلیظ را در بدن کم و در مرحله بعد به تحلیل برده و حرکت و خروج آن‌ها از بدن را تسهیل نماییم تا علاوه بر این‌که در فصل زمستان مبتلا به بیماری نگشته، از رسوب مواد و باقی ماندن آنها تا فصل بهار در بدن جلوگیری نماییم و در نتیجه در فصل بهار نیز به بیماری مبتلا نشویم.

تدبیر هوا

۱- باید دقت نمود در گرم کردن محل زندگی با وسایل گرمایشی، یکسان‌سازی دمای محیط امری مهم می‌باشد که بهترین سیستم گرمایشی، سیستم رادیاتور یا کف گرم است که دمای محیط را به یک اندازه در تمامی نقاط گرم نماید. در صورت استفاده از وسایل گرمایشی مانند بخاری نیز باید توجه به همین نکته داشته باشیم که ماندن طولانی مدت کنار بخاری با دمای بسیار بالا و بعد تغییر مکان دفعی به مکان سرد‌تر می‌تواند مواد داخل بدن را به حرکت انداخته و در جای نامناسبی از بدن ساکن کند و موجب بیماری شود.

۲- در خروج و ورود از منزل نیز رعایت همین امر که تغییرات دمایی زیاد و دفعی اتفاق نیفتد تاثیر بسیار زیادی در پیشگیری از بیماری‌های این فصل دارد. برای جلوگیری از این کار به صورت عمومی توصیه می‌گردد که هوای منزل در فصل زمستان ۱۸ تا ۲۱ درجه و برای کسانی که کودک خردسال در منزل دارند یا سرد مزاج هستند ۲۳ تا ۲۵ درجه باشد.

۳- در خود بدن نیز ایجاد تفاوت دمایی در اعضا و قسمت‌های مختلف بدن می‌تواند مضر باشد. برای مثال تکیه دادن به وسایل گرمایشی یا خوابیدن روی زمین بسیار گرم که باعث گرم شدن شدید کمر و سرد بودن بقیه اعضای بدن می‌شود، موجب حرکت مواد در بدن و ابتلا به بیماری خواهد شد.

۴- زمانی که افراد بیرون از منزل و در تماس با هوای سرد هستند، لازم است پوشش کافی داشته باشند، همچنین بهتر است سر و پیشانی و دهان خود را از رسیدن هوای سرد بدان بپوشانند.

تدبیر خواب:

۱- خوابیدن با فاصله از وسایل گرمایشی به خصوص بخاری که بدن را با کمبود اکسیژن در خواب مواجه می‌نماید ضروری است.

۲- از خوابیدن روی زمین یا در مکان‌هایی که باد سرد با سر در تماس باشد باید خودداری نمود.

۳- ترجیحاً در زمان خواب بهتر است سر را بوسیله یک کلاه گشاد یا یک روسری که محکم بسته نشده باشد بپوشانیم.

۴- از خوابیدن در طول روز به شدت پرهیز شود زیرا باعث تولید بلغم زیاد و همچنین ایجاد بخارات در بدن شده و موجب کسلی و ایجاد بیماری می‌شود.

(به صورت کلی، خوابیدن در طول روز مگر در موارد استثناء، در طب سنتی مذموم است زیرا باعث تحیّر طبیعت و نظمی در سوخت و ساز بدن می شود)

تدبیر پاکسازی بدن

۱- هر گونه پاکسازی باید در حالت تعادل بدن و تعادل هوایی انجام‌گیرد. در زمستان سردی شدید هوا موجب غلظت و سکون و انجماد مواد داخل بدن می‌شود و توجه طبیعت و حرارت غریزی به داخل بدن می‌باشد. به همین علت فصد، قی، حجامت و اسهال که مواد را به حرکت انداخته و به خلاف میل طبیعت، به سمت ظاهر بدن تحریک می‌نمایند، موجب ضعف بدن، تحلیل قوا و عدم توانایی طبیب جهت خروج مواد به خاطر غلظت آن‌ها می‌گردد. مگر این که طبیب حاذق بنا به مصلحتی، که با هیچ راه درمانیِ دیگری قابل پیگیری نیست، اقدام به این اعمال نماید.

۲- در فصل زمستان مواد غلیظ و سرد و رطوبی مانند بلاغم موجود در بدن، به معده ریزش می‌کنند، اما به علت لزوجت و غلظتی که دارند، خروج آن‌ها به وسیله قی برای بدن به سختی اتفاق می‌افتد و ضرر خواهد داشت. در صورت لزوم استفراغ و خروج مواد از بدن، اولویت با مسهل است؛ و در اولویت بعدی به شرط وجود ضرورت شدید، فصد یا حجامت نمایند. باید دقّت نمود استفراغ مواد از بدن و نحوه انجام آن باید طبق دستور طبیب حاذق انجام پذیرد، در غیر این صورت می‌تواند ضرر بسیار زیاد و طولانی مدتی به همراه داشته باشد.

تدبیر ورزش 

۱- فصل زمستان بهترین زمان برای انجام ورزش‌های سنگین و حرکات قوی است که این حرکات می‌تواند به حرکت مواد داخل بدن، تحلیل آن‌ها، گرم‌کردن بدن و اصلاح بدن کمک بسیار زیادی نماید. البته کسانی که قبلاً ورزش سنگین انجام نداده‌اند، لازم است از ورزش ملایم در فصل پاییز شروع کرده و در فصل زمستان به انجام ورزش سنگین بپردازند، در غیر این صورت ورود به ورزش‌های سنگین بدون آماده‌کردن و تقویت بدن می‌تواند به بافت بدن آسیب جدی وارد نماید.

۲- ورزشی مناسب و متعادل خواهد بود سه ویژگی را به طور همزمان داشته باشد؛ چهره برافروخته شود، نفس تند شود و تعریق انجام پذیرد. بدیهی است این سه اتفاق در اوایل شروع ورزش در مدت زمان کمی محقق می شود و کم کم زمان ورزش طولانی می شود.

ممکن است این سه حالت در اوایل ورزش کردن تنها سه تا پنج دقیقه پس از شروع حرکات حادث شود و آرام آرام بر زمان مذکور در روزهای بعد افزوده گردد. با ادامه دادن این کار به صورت روزانه، زمان ورزش و به وقوع پیوستن این سه حالت، به ۲۰ تا ۳۰ دقیقه می رسد. اگر کسی این عمل را به مدت دو هفته انجام دهد، توصیه می شود هفته ای یک مرتبه ورزش نیمه سنگین یا سنگین در دستور کار خود قرار دهد.

۳- افرادی که لاغر اندام هستند و بدن آنها به تحلیل زیادی نیاز ندارد، بهتر است طولانی مدت ورزش ننمایند و بعد از ورزش و آرام‌شدن بدن، خود را با غذاهای پر‌قوت تغذیه نمایند.(مانند شیربادام یا شیرفندق)

۴- در فصل زمستان توصیه می‌شود از ماساژ‌های خشن با روغن‌های گرم و محلل استفاده شود.(مانند روغن بابونه یا روغن بادام تلخ)

تدبیر خوراک و نوشیدنی

۱- به خاطر هوای بسیار سرد زمستان و بسته‌بودن منافذ بدن و در نتیجه مجتمع‌شدن حرارت غریزی در بطن، هضم انسان در این فصل قوی است. بنابراین میل و نیاز بدن به سمت غذا با حجم زیاد، غلیظ و دیر هضم‌تر، از فصول دیگر، بیشتر می‌شود. همچنین استفاده از غذاهای مولّد خون، جهت افزایش حرارت بدن ضروری است.

۲- نکته قابل توجه این است که در فصل زمستان به علت قوت هضم، افزایش وعده‌های غذایی و مقدار آن در هر وعده برای بدن قابل پذیرش خواهد ‌بود. و افراد لاغر اندامی که قصد اضافه کردن وزن خود را دارند، بهترین زمان برای شروع این کار، فصول سرد بخصوص فصل زمستان می‌باشد.

۳- بهترین غذاها برای فصل زمستان، غذاهایی هستند که با گوشت قرمز تهیه شده‌اند؛ ازجمله آبگوشت، کباب گوسفند و … .

۴- توصیه می‌گردد از خوردن غذاهای لطیف به خصوص میوه‌های مربوط به فصل‌های دیگر مانند خیار، هندوانه، خربزه، به علت فساد سریع و تبدیل شدن به عفونت، به شدت خودداری شود.

۵- باید از موادی که مزاج سرد دارند یا تولید ماده بلغم می‌نمایند، پرهیز‌نمود؛ ازجمله ترشی‌ها، ماهی، ماست و دوغ، بادمجان، عدس و … .

۶- با وجود منع از خوردن ادویه‌جات در فصول دیگر، در فصل زمستان می‌توان مقدار بسیار اندکی از ادویه‌های گرم مانند زیره و دارچین و … در پخت غذاهای دیر هضم این فصل استفاده نمود.

۷- در وعده‌های غذایی زمستان می‌توان از غذاهای شیرین مانند حلواها بیشتر از فصول دیگر استفاده نمود.

۸- نکته بسیار حائز اهمیت، پرهیز جدی از مصرف آب زیاد، آب یخ و نوشیدنی‌های خنک به خصوص با غذاست، که بدن را سرد و ضعیف و مستعد بیماری‌های بلغمی می‌نماید.

۹- در این فصل می‌توان از دم‌نوش‌های گرم مانند به‌لیمو، دم نوش سیب، بادرنجبویه و به، به عنوان میان‌وعده استفاده نمود.

منبع: کتاب جاده سلامتی نوشته استاد شاهمرادی

جهت تهیه کتاب به لینک مقابل مراجعه فرمایید: خرید کتاب