شیوع دیابت در دنیا بسیار افزایش یافته است؛ به شکلی که اکنون از هر ده نفر، یک نفر به دیابت مبتلا است. از دیدگاه طب جدید دیابت یک بیماری مادام‌العمر است یعنی کسی که به دیابت مبتلا شود دیگر خوب نمی‌شود و تنها می‌توان کاری کرد که بیماری‌اش تحت کنترل قرار گیرد تا دچار عوارض نشود. طب جدید معمولا قند و شکر سفید را مهمترین عامل تشدید قند یا ابتلاء به دیابت می داند اما طب قدیم دیابت ( ذیابیطس) را بیماری قابل درمان می‌داند. لذا تدابیر بسیار زیادی برای پیشگیری و درمان آن مطرح میکند زیرا بسیاری از این ابتلائات، از سبک زندگی و خوراک نادرست نشأت می گیرد. بسیاری از افراد دیابتی به پشتوانه تزریق انسولین، هر نوع سبک خوراک به دلخواه خود دارند و صرفا مصرف شیرینی های قندی را شاید مضر بدانند ولی عوارض زیاد مصرف داروهای دیابت اصلا مورد توجه قرار نمی گیرد، در صورتی که با رعایت تدابیری ساده و تغییر مختصر سبک زندگی می توان از ابتلاء به این بیماری پیشگیری و به درمان آن پرداخت.
در طب قدیم، بیماری دیابت یا قند را به نام ذیابیطس نامند که در مطلب زیر به برخی جزئیات و علائم و پرهیزات مربوط به این بیماری اشاره ی مختصری می نماییم:
بیماری قند (ذیابیطس)
تعاریف:
این بیماری است که آب را که می‌نوشند به اندک زمانی از طریق ادرار دفع می‌شود البته با اراده‌ی شخص.
بیماری قند دو قسم است:
- که از سوء مزاج مفرط گرم در کلیه باشد:
آن که سوء مزاج گرم مفرط در گرده(کلیه) افتد و بدان سبب، جاذبه‌ی او آب را بیشتر کشد و ماسکه بواسطه‌ی ضعف و صغر وعاء حفظ آن نتواند نمود و دافعه به سوی مثانه دفع کند و باز گرده جذب مائیت نماید از جگر و وی از ماساریقا و وی از معده و بدان سبب تشنگی غالب باشد و تسلی نشود. و این کشیدن آب را که اندام‌ها از یکدیگر می‌کشند به لغت یونان ذیابیطس گویند. یعنی دولاب.
علامت آن: شدت تشنگی و به مجرد نوشیدن آب بول کردن به غیر تغیر و بدون حرقت (یعنی همان آب بدون تغییر دفع می‌شود.) و این مرض چون مزمن شود جگر را ضعیف کند و دق آورد.
- که از سوء مزاج سرد بر تمام بدن یا سوء مزاج سرد کلیه باشد:
جهت رسیدن برد شدید یا نوشیدن آب سرد و مانند آن. و ذیابیطس بارد، نادر افتد.
علامت آن: عدم آثار حرارت است مگر تشنگی که ذیابیطس اگرچه سرد بود خالی از تشنگی نباشد. و باید دانست که اگر برودت در گرده باشد فقط، تشنگی بیشتر بود نسبت بدان چه در تمام بدن برودت بود. و هر چون که باشد، تشنگی ذیابیطس بارد به تشنگی ذیابیطس حار هرگز نرسد.
علائم بررسی قند:
- کثرت تشنگی
- خشکی دهان
- عدم مصابرت بر ادرار (هنگامی که احساس دفع ادرار دارند سریع باید تخلیه کنند)
پرهیزات:
- پرهیز از مصرف غذای مانده.
- پرهیز از خوردن غذاهای مدر.
- پرهیز از مصرف غذاهای لزج است مثل ماکارونی، الویه، ذرت مکزیکی و نیز مصرف بامیه و ماهی در فصل سرد سال (بامیه و ماهی اگر در فصل تابستان خورده شود بواسطه اینکه حرارت بدن، حرارت خون و حرارت کلیه‌ها را پایین می‌آورد در نتیجه قند کاهش پیدا میکند. ولی اگر در فصل پاییز و زمستان مصرف شود به واسطه لزوجتش کارکرد کلیه‌ها افزایش یافته، و این افزایش کارکرد کلیه‌ها، قند را بالا می‌برد. خوردن برنج هندی، خوردن روغن مایع نیز به واسطه لزوجتی که ایجاد میکند قند را افزایش می‌دهد.
- پرهیز از ریزه‌خواری و پرخوری
- پرهیز از خوردن مواد غذایی که حرارت را بالا می‌برد مثل ادویه‌جات (فلفل، دارچین، آویشن، پونه و …) باعث بالا رفتن حرارت بدن، حرارت کلیه‌ها، می‌شود و در نتیجه قند بالا می‌رود.
- پرهیز از خورن شیرینی‌جات مثل رطب، عسل، ارده‌شیره، خرما،سکنجبین و … نیز باعث بالا بردن حرارت و در نهایت قند می‌شود.
- پرهیز از تحمل گرسنگی. یکی از چیزهایی که قند را بالا می‌برد تحمل گرسنگی است. گرسنگی قند و نیز حرارت کلیه‌ها را بالا می‌برد.
- پرهیز از مصرف نوشیدنی‌های صنعتی مثل آبمیوه، دلستر، نوشابه و…
- پرهیز از مصرف غذاهای غلیظ مثل ماکارونی، سیب‌زمینی و …
- مصرف برنج و نان را هرچقدر کمتر کنند بهتر است.
- پرهیز از مصرف نان بربری و نان سنگک
- پرهیز از مصرف فست فود
- کم خوابی برایشان مضر است (کم خوابی جزء چیزهایی است که حرارت کلیه‌ی این اشخاص را زیاد میکند و همین طور خواب روز قند را زیاد میکند) ولی در مجموع پرخوابی خیلی برایشان مشکل ایجاد نمی‌کند.
- ورزش سنگین برایشان خیلی بد است.
- پرهیز از حمام طولانی مدت
- در صورت مصرف غذای چرب حتما به غذایشان سماق اضافه کنند.
- تا جای ممکن افراد دیابتی نباید یبوست داشته باشند و باید اجابت مزاج راحتی داشته باشند.
آنچه مفید است:
- از جمله غذاهایی که کمک میکند قند پایین بیاید، عدس است. عدس را آنقدر بپزند که پوست عدس در آب جدا شود. این عدس به اصطلاح مقشر، عدسی می‌شود. به این عدسی کمی آبغوره اضافه شود و در ظهر فصل تابستان میل شود.
- ماش مقشر نیز برایشان مناسب است.
- از دیگر غذاهای مفید برای قند، کشکی است که شور نباشد.
- کاهو، کدو، آلو، خرفه، اسفناج، برگ خرفه، برگ اسفناج، دوغ، ماش مقشر، گشنیز، آبغوره، ماء الشعیر و… برای قند بسیار عالی است.
- بامیه و ماهی کبابی برای فصل تابستان برای افراد قندی بسیار مناسب است ولی خوردن این غذاها در زمستان قند را بالا می‌برد.
- سیراب برای تابستان برای این افراد مناسب است.
- پاچه‌ی گوسفند که با آلو پخته شود برای تابستان مناسب است.
- مصرف برنج برای این افراد بایستی به صورت آبکش و با روغن زیتون باشد.
- مزوره‌ی کدو و آلو و گشنیز مناسب است.
- در میوه‌ها سیب ترش، زردآلو ترش، انار، سیب، به برایشان مناسب است.
- تخم شربتی، شربت خاکشی، شربت اسفرزه در تابستان برایشان مناسب است.
- کسانی که قندشان می‌افتد یا به هر دلیلی می‌خواهند خرما مصرف کنند باید خرمای زاهدی (خرما کربلایی) مصرف کنند.
- در صورتی که در معده‌ی این افراد صفرا دیده شد و یا در بدنشان صفرای زیادی بود باید با گلاب، پره فلوس و ترنجبین اسهال صفرا بدهید.
- پرهلو و آلوی خیس کرده برایشان مناسب است. (کلا نقوع خنک برایشان مناسب است مثل پرهلو و انجیر، آلو و مویز و…).
- اگر فردی مزاجش گرم و تر بود و شکم داشت و پرحرارت بود در یکی از وعده‌های غذاییش به اندازه یک کف دست نان جو میل کند.
- تباشیر در دوغ در تابستان خیلی مناسب است.
برگرفته از کتب طبی خلاصه الحکمه (حکیم عقیلی) – تغذیه در بیماری ها
